Kiko ta demensia?

Demensia ta nifiká literalmente pèrdida di mente. Demensia ta desaroyá ku un komienso lento i un empeorashon gradual. Den e fase inisial e no ta fásil pa rekonosé ku e persona tin síntoma di demensia.

Demensia no ta un malesa pero un síndroma ku ta surgi dor di un kombinashon di un kantidat di fenómeno di malesa. E malesanan aki ta dividí den e siguiente kategorianan:
E malesanan di demensia real, kaminda e síntomanan di demensia ta pará sentral ( por ehèmpel Alzheimer). Aki nos ta papia di demensia primario.
Malesanan ku un síndrome di demensia. Esaki kièr men un kantidat di malesa tantu den serebro komo otro partinan di kurpa, den kaso ku nan bira kompliká nan por okashoná demensia. Aki nos ta papia di demensia sekundario.

Síntomanan di demensia

Pèrdida di memoria: Un di e síntomanan di demensia mas konosí ku ta presentá mas trempan, ta pèrdida di memoria. Esaki ta nifiká ku e persona ta lubida hopi kos. Den kuminsamentu e memoria di kosnan resien lo bira mas malu. E persona ta lubidá kosnan ku a kaba di pasa, pero e ta kòrda susesonan di un pasado leu sin problema.

Desorientashon: E persona no por hasi distinshon den tempu, lugá i persona.E persona no ta rekonosé su mes kas, su kasá óf yunan.

Kambionan di karakter: Mayoria biá e kambionan den karakter ta bini dor ku sierto karakterístikanan ta bira mas grave.

Disturbio den abla i ehekushon di tareanan diario: E persona tin problema pa bisti paña, baña, hasi uso di tualèt i komementu.

Kon pa anda ku persona ku ta demente

No mustra e persona direktamente òf indirektamente riba erornan ku e la kometé. Evitá komentarionan manera:”bo a bisa esei kaba” of “bo sa masha bon”, e ta frustra e persona.
Purba na trese ménos kambio posibel den e ambiente di e persona. Kambionan ta duna un sintimentu di inseguridat.
Menshoná den bo preguntanan na e persona mas tantu informashon posibel pa asina ta mas fásil pa e por sigui e kòmbersashon. Preferiblemente no bisa “kiko bo a hasi awe?” pero “Bo a bai keiru na hotèl awe i bo a mira Carla?”
Ta importante pa mantené e persona aktivo. No kita tur su aktividatnan for di dje. Lag’e hasi su aktividatnan diario bou di supervishon. Prinsipalmente kosnan fásil. Si e persona mester muda pa un kas di ansiano no kumpra tur kos nobo. Ta di vital importansia pa ora e persona muda e bai ku mas tantu kos di su mes ku e ta rekonosé.